UN là gì? UN có những tác động như thế nào đến thị trường Forex?

Liên Hợp Quốc (United Nations, viết tắt là UN) là một tổ chức quốc tế liên chính phủ được thành lập nhằm thúc đẩy hòa bình, an ninh toàn cầu, hợp tác quốc tế, phát triển kinh tế – xã hội, bảo vệ quyền con người và hỗ trợ nhân đạo. UN hiện là tổ chức quốc tế lớn nhất và có ảnh hưởng nhất trên thế giới, với 193 quốc gia thành viên (tính đến thời điểm hiện tại, ngày 13 tháng 3 năm 2025).

UN được thành lập vào ngày 24 tháng 10 năm 1945, ngay sau khi Thế chiến thứ hai kết thúc, với mục tiêu chính là ngăn chặn các cuộc xung đột tương tự xảy ra trong tương lai. Trụ sở chính của UN đặt tại New York, Hoa Kỳ, nhưng tổ chức cũng có các văn phòng lớn tại Geneva (Thụy Sĩ), Vienna (Áo) và Nairobi (Kenya).

Xem thêm: EVIPA là gì? EVIPA có tác động như thế nào đối với thế giới?

Bối cảnh ra đời

• Trước khi UN được thành lập, thế giới đã chứng kiến hai cuộc chiến tranh thế giới (1914 – 1918 và 1939 – 1945) gây ra hàng chục triệu cái chết và sự tàn phá khủng khiếp. Hội Quốc Liên (League of Nations), tổ chức tiền thân của UN được thành lập năm 1919, đã không thể ngăn chặn Thế chiến thứ hai do thiếu sự tham gia của các cường quốc lớn (như Hoa Kỳ) và không có cơ chế thực thi hiệu quả.
• Năm 1941, trong bối cảnh Thế chiến thứ hai, Tổng thống Hoa Kỳ Franklin D. Roosevelt và Thủ tướng Anh Winston Churchill đã ký Tuyên ngôn Đại Tây Dương (Atlantic Charter), đặt nền móng cho ý tưởng về một tổ chức quốc tế mới nhằm duy trì hòa bình và hợp tác toàn cầu.
• Thuật ngữ “United Nations” lần đầu tiên được Roosevelt sử dụng vào ngày 01/01/1942 trong Tuyên ngôn Liên Hợp Quốc, khi 26 quốc gia đồng minh cam kết chống lại phe Trục (Đức, Ý, Nhật).

Quá trình thành lập

Từ năm 1943 đến 1945, các hội nghị quốc tế lớn đã được tổ chức để soạn thảo Hiến chương Liên Hợp Quốc:

• Hội nghị Dumbarton Oaks (1944): Các nước Đồng minh (Hoa Kỳ, Anh, Liên Xô, Trung Quốc) thảo luận về cấu trúc và mục tiêu của UN.
• Hội nghị Yalta (1945): Các nhà lãnh đạo Đồng minh thống nhất về quyền phủ quyết của các thành viên thường trực trong Hội đồng Bảo an.
• Hội nghị San Francisco (25/4 – 26/6/1945): Đại diện từ 50 quốc gia đã gặp nhau để hoàn thiện và ký kết Hiến chương Liên Hợp Quốc. Hiến chương chính thức có hiệu lực vào ngày 24/10/1945, đánh dấu sự ra đời của UN.

Các giai đoạn phát triển

• 1945-1950s: UN tập trung vào việc tái thiết sau chiến tranh, giải quyết các vấn đề thuộc địa và hỗ trợ nhân đạo. Một số thành tựu lớn bao gồm Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền (1948) và sự ra đời của các cơ quan như UNICEF (1946) và WHO (1948).
• Chiến tranh Lạnh (1950s – 1980s): UN đóng vai trò trung gian trong các cuộc xung đột như Chiến tranh Triều Tiên (1950 – 1953), Khủng hoảng Suez (1956) và Chiến tranh Việt Nam. Tuy nhiên, sự đối đầu giữa Hoa Kỳ và Liên Xô khiến nhiều hoạt động của UN bị hạn chế.
• Sau Chiến tranh Lạnh (1990s): UN mở rộng vai trò trong gìn giữ hòa bình (peacekeeping), với các sứ mệnh tại Nam Tư cũ, Rwanda, và Somalia. Tuy nhiên, tổ chức cũng bị chỉ trích vì không ngăn chặn được các vụ diệt chủng (như ở Rwanda năm 1994).
• Thế kỷ 21: UN tập trung vào các vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu (Thỏa thuận Paris 2015), phát triển bền vững (Mục tiêu Phát triển Bền vững – SDGs 2030), và chống khủng bố. Các sứ mệnh gìn giữ hòa bình tiếp tục được triển khai ở những khu vực như Mali, Nam Sudan và Cộng hòa Trung Phi.

Xem thêm: Pipsing là gì? Có nên sử dụng chiến lược Pipsing trong Forex không?

Cấu trúc tổ chức của UN

UN hoạt động thông qua 6 cơ quan chính:

• Đại hội đồng (General Assembly): Nơi tất cả các quốc gia thành viên họp để thảo luận và bỏ phiếu về các vấn đề toàn cầu.
• Hội đồng Bảo an (Security Council): Chịu trách nhiệm duy trì hòa bình và an ninh, gồm 5 thành viên thường trực (Hoa Kỳ, Nga, Trung Quốc, Anh, Pháp) có quyền phủ quyết và 10 thành viên không thường trực.
• Hội đồng Kinh tế và Xã hội (ECOSOC): Phối hợp các vấn đề kinh tế, xã hội và môi trường.
• Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ): Giải quyết tranh chấp pháp lý giữa các quốc gia.
• Ban Thư ký (Secretariat): Điều hành hoạt động hàng ngày, đứng đầu là Tổng thư ký (hiện tại là António Guterres, từ 2017).
• Hội đồng Quản thác (Trusteeship Council): Hiện không còn hoạt động nhiều, từng giám sát các lãnh thổ thuộc địa.

Ngoài ra, UN còn có các tổ chức chuyên môn như UNESCO, WHO, IMF, World Bank…

• Gìn giữ hòa bình và an ninh: Hội đồng Bảo an đóng vai trò trung tâm trong việc ngăn chặn xung đột và duy trì hòa bình. UN đã triển khai hơn 70 sứ mệnh gìn giữ hòa bình (peacekeeping missions) kể từ năm 1948, với sự tham gia của hàng chục nghìn binh sĩ, cảnh sát, và nhân viên dân sự từ các quốc gia thành viên. UN cũng áp dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế hoặc cấm vận vũ khí để gây áp lực lên các quốc gia hoặc nhóm vi phạm hòa bình (như đối với Triều Tiên hay Iran).
• Hỗ trợ nhân đạo: UN là tổ chức dẫn đầu trong việc cung cấp viện trợ nhân đạo cho các khu vực bị ảnh hưởng bởi chiến tranh, thiên tai, hoặc khủng hoảng. Các cơ quan như UNHCR (Cao ủy Liên Hợp Quốc về Người tị nạn), UNICEF (Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc), và WFP (Chương trình Lương thực Thế giới) đã giúp hàng triệu người vượt qua khó khăn.
• Thúc đẩy phát triển bền vững: UN đóng vai trò quan trọng trong việc định hình các mục tiêu phát triển toàn cầu. Nổi bật là Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) được thông qua năm 2015, với 17 mục tiêu nhằm xóa đói giảm nghèo, bảo vệ môi trường, và cải thiện chất lượng sống vào năm 2030. Các chương trình phát triển của UN, thông qua UNDP (Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc), hỗ trợ các nước đang phát triển xây dựng cơ sở hạ tầng, giáo dục, và y tế.
• Bảo vệ quyền con người: UN đã ban hành Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền (1948), đặt nền móng cho các tiêu chuẩn toàn cầu về quyền con người. Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc (UNHRC) giám sát và điều tra các vi phạm quyền con người trên toàn thế giới, đồng thời đưa ra khuyến nghị cho các quốc gia.
• Giải quyết các vấn đề toàn cầu: UN dẫn dắt các nỗ lực quốc tế về biến đổi khí hậu, thông qua các hội nghị như COP (Hội nghị Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu) và các thỏa thuận như Thỏa thuận Paris 2015. UN cũng phối hợp chống khủng bố, buôn bán ma túy, và các dịch bệnh toàn cầu.
• Diễn đàn đối thoại quốc tế: Đại hội đồng Liên Hợp Quốc là nơi tất cả 193 quốc gia thành viên có tiếng nói bình đẳng, bất kể sức mạnh kinh tế hay quân sự. Đây là diễn đàn để thảo luận các vấn đề lớn như xung đột, thương mại, hay bình đẳng giới. UN tạo cơ hội cho các nước nhỏ hoặc đang phát triển (như Việt Nam) tham gia vào các quyết định toàn cầu.

Vai trò

• Duy trì hòa bình và ổn định chính trị

UN đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn xung đột và duy trì hòa bình thông qua các sứ mệnh gìn giữ hòa bình và các nghị quyết của Hội đồng Bảo an. Sự ổn định chính trị là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến giá trị tiền tệ trên thị trường Forex. Khi một khu vực xảy ra xung đột, đồng tiền của quốc gia đó thường mất giá do bất ổn kinh tế và mất niềm tin từ nhà đầu tư.

Nếu UN thành công trong việc giảm căng thẳng giữa hai quốc gia thông qua đàm phán hòa bình, điều này có thể củng cố niềm tin vào đồng tiền của các quốc gia liên quan, làm giảm biến động tỷ giá trên thị trường Forex. Ngược lại, nếu UN không thể ngăn chặn xung đột (như trong trường hợp Syria), đồng tiền của quốc gia đó có thể suy yếu nghiêm trọng.

• Các nghị quyết trừng phạt kinh tế

Hội đồng Bảo an UN có quyền áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế hoặc cấm vận đối với các quốc gia vi phạm hòa bình hoặc nhân quyền. Những biện pháp này thường hạn chế khả năng giao dịch quốc tế của quốc gia bị trừng phạt, ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị đồng tiền của họ trên thị trường Forex.

Khi UN áp đặt cấm vận lên Iran, đồng Rial của Iran mất giá mạnh do hạn chế xuất khẩu dầu mỏ và tiếp cận hệ thống tài chính toàn cầu. Điều này tạo ra biến động lớn trên thị trường Forex, đặc biệt đối với các cặp tiền tệ liên quan đến USD (do USD là đồng tiền chính trong giao dịch quốc tế).

• Hỗ trợ phát triển kinh tế toàn cầu

UN thông qua các chương trình như Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) và các tổ chức chuyên môn (như IMF, World Bank) hỗ trợ các quốc gia đang phát triển cải thiện kinh tế. Khi một quốc gia được hỗ trợ phát triển ổn định hơn về kinh tế, đồng tiền của họ có thể tăng giá trị trên thị trường Forex do thu hút đầu tư nước ngoài.

Các chương trình của UNDP (Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc) giúp cải thiện cơ sở hạ tầng ở các nước châu Phi như Kenya. Điều này có thể tăng niềm tin vào đồng Shilling Kenya, ảnh hưởng đến tỷ giá của nó so với các đồng tiền lớn như USD hoặc EUR.

• Ổn định thị trường hàng hóa

UN có thể ảnh hưởng gián tiếp đến giá hàng hóa (như dầu mỏ, lương thực) thông qua các chính sách hỗ trợ nhân đạo hoặc điều phối quốc tế. Giá hàng hóa có mối liên hệ chặt chẽ với thị trường Forex, đặc biệt với các đồng tiền của quốc gia xuất khẩu hàng hóa (như CAD của Canada với dầu mỏ, hay AUD của Úc với quặng sắt).

Nếu UN phối hợp viện trợ lương thực trong một cuộc khủng hoảng (như ở Yemen), điều này có thể ổn định giá lương thực toàn cầu, từ đó giảm áp lực lạm phát ở các quốc gia khác và ảnh hưởng đến chính sách tiền tệ, qua đó tác động đến tỷ giá Forex.

• Ảnh hưởng đến chính sách tiền tệ quốc gia

Các khuyến nghị hoặc báo cáo của UN về kinh tế toàn cầu (thông qua ECOSOC hoặc IMF) có thể ảnh hưởng đến quyết định của ngân hàng trung ương các nước về lãi suất, lạm phát hoặc dự trữ ngoại hối. Những yếu tố này trực tiếp tác động đến giá trị đồng tiền trên thị trường Forex.

Nếu UN cảnh báo về nguy cơ suy thoái toàn cầu, các ngân hàng trung ương có thể cắt giảm lãi suất để kích thích kinh tế (như Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ – Fed), làm giảm giá trị USD trên thị trường Forex.

• Tạo niềm tin cho nhà đầu tư

Các hoạt động của UN trong việc thúc đẩy hợp tác quốc tế và ổn định kinh tế toàn cầu giúp xây dựng niềm tin cho các nhà đầu tư. Khi nhà đầu tư cảm thấy yên tâm về tình hình địa chính trị, họ có xu hướng đầu tư nhiều hơn vào các thị trường tài chính, bao gồm Forex, làm tăng tính thanh khoản và giảm biến động bất thường.

Thỏa thuận Paris 2015 về biến đổi khí hậu (do UN dẫn dắt) đã khuyến khích đầu tư vào năng lượng tái tạo, ảnh hưởng đến các đồng tiền của quốc gia dẫn đầu về công nghệ xanh (như EUR của EU).

Xem thêm: Kiến thức Forex