Thị trường tài chính, với bản chất biến động không ngừng, luôn tiềm ẩn những rủi ro khó lường. Trong số đó, Flash Crash là một cơn ác mộng đối với bất kỳ nhà đầu tư nào. Hãy cùng GenZ Đầu Tư tìm hiểu về Flash Crash nhé!
Flash Crash là gì?
Flash Crash là hiện tượng giá của một tài sản tài chính (như cổ phiếu, tiền tệ,…) đột ngột giảm mạnh trong thời gian rất ngắn (thường chỉ vài phút) rồi sau đó nhanh chóng hồi phục. Nó giống như một cú rơi tự do rồi bật lại ngay lập tức, khiến giá cuối ngày giao dịch gần như không bị ảnh hưởng bởi sự sụt giảm tạm thời này.
Tưởng tượng như bạn đang theo dõi biểu đồ giá, mọi thứ đều bình thường thì bỗng nhiên giá lao dốc không phanh, tạo thành một “vực thẳm” trên biểu đồ, rồi ngay sau đó lại bật trở lại vị trí cũ như chưa có chuyện gì xảy ra. Đó chính là Flash Crash.
Nguyên nhân gây ra Flash Crash trong Forex
Flash Crash trong thị trường Forex thường không phải là kết quả của một nguyên nhân duy nhất mà là sự kết hợp của nhiều yếu tố tạo nên. Trong đó, ba yếu tố chính thường đóng vai trò quan trọng nhất là rút lệnh ồ ạt, các chương trình giao dịch thuật toán và thanh khoản thấp.
Rút lệnh ồ ạt giống như một cú sốc ban đầu, kích hoạt hiệu ứng domino trên thị trường. Khi một lượng lớn lệnh bán được đưa ra cùng lúc, nó tạo ra áp lực bán khổng lồ, đẩy giá giảm mạnh. Tình huống này có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân, chẳng hạn như tin tức tiêu cực bất ngờ về nền kinh tế, biến động chính trị, hoặc thậm chí chỉ là một tin đồn thất thiệt lan truyền trên mạng xã hội. Đôi khi, lỗi kỹ thuật trong hệ thống giao dịch cũng có thể dẫn đến việc kích hoạt hàng loạt lệnh bán, gây ra sự hỗn loạn trên thị trường.
Các chương trình giao dịch thuật toán hay còn gọi là “robot” giao dịch, càng làm trầm trọng thêm tình hình. Các chương trình này được lập trình sẵn để phản ứng với các biến động thị trường, ví dụ như tự động bán ra khi giá giảm xuống dưới một mức nhất định. Trong Flash Crash, khi giá bắt đầu giảm, các robot này có thể đồng loạt bán tháo, tạo ra một làn sóng bán khổng lồ, khiến giá lao dốc không phanh.
Yếu tố thứ ba góp phần tạo nên Flash Crash là thanh khoản thấp. Khi thị trường có ít người mua và người bán, giá cả sẽ dễ bị biến động mạnh hơn. Flash Crash thường xảy ra vào những thời điểm thanh khoản thấp, chẳng hạn như ban đêm hoặc trong các kỳ nghỉ lễ, khi số lượng người tham gia giao dịch ít hơn. Lúc này, chỉ cần một lượng lệnh bán tương đối nhỏ cũng có thể gây ra sự mất cân bằng nghiêm trọng giữa cung và cầu, khiến giá giảm mạnh.
Xem thêm: Robot Forex là gì? Tiêu chí lựa chọn Robot Forex để giao dịch
Hậu quả của Flash Crash
Thứ nhất, Flash Crash có thể gây ra thua lỗ lớn cho các nhà đầu tư. Những ai không kịp thoát lệnh trước khi giá giảm quá sâu sẽ phải gánh chịu những khoản lỗ đáng kể, thậm chí mất trắng. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với những nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy cao, bởi vì chỉ cần một biến động nhỏ cũng có thể khiến họ mất toàn bộ vốn.
Thứ hai, Flash Crash làm xói mòn niềm tin vào thị trường. Khi chứng kiến sự biến động khó lường và rủi ro cao, các nhà đầu tư sẽ trở nên e ngại, do dự tham gia giao dịch. Điều này làm giảm thanh khoản của thị trường, khiến cho việc mua bán trở nên khó khăn hơn và có thể dẫn đến những biến động giá mới.
Thứ ba, Flash Crash tiềm ẩn rủi ro hệ thống. Trong trường hợp nghiêm trọng, sự hoảng loạn từ một thị trường có thể lan sang các thị trường khác, tạo ra hiệu ứng domino và gây ra sự bất ổn định trên diện rộng. Điều này có thể ảnh hưởng đến toàn bộ nền kinh tế, gây ra suy thoái và khủng hoảng tài chính.
Phòng ngừa Flash Crash
Nhận thức được mối nguy hiểm, các sàn giao dịch lớn trên thế giới đã triển khai nhiều biện pháp phòng ngừa nhằm giảm thiểu tác động của Flash Crash. Một trong những giải pháp quan trọng nhất là cơ chế “ngắt mạch”, tương tự như cầu dao điện, sẽ tự động tạm dừng giao dịch khi thị trường biến động quá mạnh. Ví dụ, nếu chỉ số thị trường giảm 5% so với ngày hôm trước, hoạt động giao dịch sẽ tạm dừng trong vài phút phút để “hạ nhiệt” tình hình. Nếu mức giảm lên tới 20%, giao dịch sẽ bị ngừng hoàn toàn trong phần còn lại của ngày.
Bên cạnh đó, các cơ quan quản lý cũng ban hành những quy định nhằm kiểm soát hoạt động giao dịch tần suất cao (HFT), vốn được xem là một trong những nguyên nhân gây ra Flash Crash. Chẳng hạn, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) đã cấm các công ty HFT truy cập trực tiếp vào sàn giao dịch, ngăn chặn việc họ lợi dụng tốc độ để mua bán và khuếch đại biến động thị trường.
Tuy nhiên, các biện pháp phòng ngừa từ phía sàn giao dịch chỉ là một phần của giải pháp. Bản thân các nhà đầu tư cũng cần chủ động quản trị rủi ro để bảo vệ tài sản của mình. Một trong những cách hiệu quả nhất là thiết lập lệnh dừng lỗ, tức là đặt lệnh bán tự động khi giá giảm xuống một mức nhất định. Điều này giúp hạn chế thua lỗ trong trường hợp thị trường biến động mạnh, ngăn chặn việc tài khoản bị “thổi bay” chỉ trong chốc lát.
TOP 3 sự cố Flash Crash kinh điển trong lịch sử
Dow Jones (2010)
Ngày 6/5/2010, chỉ số Dow Jones của Mỹ trải qua một cú sốc kinh hoàng khi “bốc hơi” gần 1.000 điểm chỉ trong 20 phút, tương đương mức giảm gần 9%. Các nhà đầu tư chứng kiến tài sản của mình bốc hơi với tốc độ chóng mặt, tạo nên cảnh tượng hỗn loạn trên sàn giao dịch.
Sau quá trình điều tra, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) kết luận rằng nguyên nhân chính của Flash Crash 2010 là do một lệnh bán khổng lồ trị giá 4.1 tỷ USD của quỹ tương hỗ Waddell & Reed. Lệnh bán này, kết hợp với hoạt động của các thuật toán giao dịch tần suất cao (HFT), đã tạo ra hiệu ứng domino, đẩy giá cổ phiếu xuống vực thẳm.
Flash Crash 2010 không chỉ gây thiệt hại hàng tỷ USD mà còn làm lung lay niềm tin vào thị trường chứng khoán Mỹ. Nó cũng phơi bày những lỗ hổng trong cơ chế giao dịch và thúc đẩy SEC ban hành các quy định mới nhằm kiểm soát hoạt động HFT, tăng cường sự ổn định của thị trường.
Đồng bảng Anh (2016)
Rạng sáng ngày 7/10/2016, đồng Bảng Anh bất ngờ mất giá thảm hại so với đồng Đô la Mỹ. Chỉ trong vài phút, tỷ giá GBP/USD giảm từ 1.26 xuống còn 1.18, mức thấp nhất trong 31 năm.
Mặc dù nguyên nhân chính xác vẫn còn gây tranh cãi, nhưng giới chuyên gia cho rằng sự kết hợp của nhiều yếu tố đã góp phần tạo nên cú sốc này, bao gồm: (1) bất ổn chính trị sau Brexit; (2) thanh khoản thấp trên thị trường vào thời điểm xảy ra sự kiện (khoảng 2 giờ sáng giờ London); (3) hoạt động của các thuật toán HFT.
Flash Crash đồng Bảng Anh 2016 là lời cảnh tỉnh cho các nhà đầu tư rằng ngay cả những đồng tiền mạnh và ổn định nhất cũng có thể dễ dàng “rơi tự do” trong những điều kiện thị trường nhất định.
Đồng Yên Nhật (2019)
Đêm ngày 2/1/2019, thị trường ngoại hối chứng kiến một cú sốc lớn khi đồng Yên Nhật bất ngờ tăng vọt so với nhiều đồng tiền chủ chốt. Cặp tỷ giá AUD/JPY giảm sâu hơn 7% chỉ trong vài phút, từ mức 79.20 xuống còn 73.81. Tương tự, cặp USD/JPY cũng giảm mạnh, từ 108.89 xuống 104.96.
“Thủ phạm” được cho là bà Watanabe – những nhà đầu tư bán lẻ Nhật Bản vốn nổi tiếng với chiến lược carry trade, vay Yên với lãi suất thấp để đầu tư vào các tài sản sinh lời cao hơn ở nước ngoài. Vào thời điểm đó, thị trường tài chính toàn cầu đang bất ổn do căng thẳng thương mại Mỹ – Trung và lo ngại về suy thoái kinh tế. Tâm lý lo sợ rủi ro bao trùm khiến bà Watanabe đồng loạt bán tháo tài sản, chuyển vốn về Nhật Bản, đẩy giá đồng Yên tăng vọt.
Sự kiện này không chỉ gây thiệt hại nặng nề cho những nhà đầu tư carry trade mà còn cho thấy sức ảnh hưởng ngày càng tăng của các nhà đầu tư cá nhân trên thị trường. Bà Watanabe tuy nhỏ lẻ nhưng với số lượng đông đảo, họ hoàn toàn có thể tạo ra những cơn sóng lớn trên thị trường tài chính.
Ba sự kiện trên cho thấy Flash Crash có thể xảy ra bất cứ lúc nào, trên bất kỳ thị trường nào. Nó không chỉ gây thiệt hại nặng nề cho nhà đầu tư mà còn làm xói mòn niềm tin vào thị trường tài chính. Vì vậy, việc tìm hiểu kỹ về Flash Crash, áp dụng các biện pháp phòng ngừa rủi ro và quản lý vốn hiệu quả là điều vô cùng quan trọng đối với bất kỳ nhà đầu tư nào.
Kết luận
Flash Crash dù là hiện tượng ngắn ngủi, nhưng có thể để lại những hậu quả nặng nề cho cả nhà đầu tư và thị trường tài chính. Việc am hiểu về Flash Crash, nhận thức rõ những rủi ro tiềm ẩn và áp dụng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả là điều vô cùng quan trọng đối với bất kỳ ai tham gia vào thị trường. Bằng cách trang bị kiến thức, kỹ năng và sự thận trọng, chúng ta có thể tự tin đối mặt với những biến động bất ngờ và bảo vệ tài sản của mình trước những cơn “sóng thần” trên thị trường tài chính
