Trong một thế giới mà các nền kinh tế ngày càng phụ thuộc lẫn nhau, tỷ giá hối đoái đóng vai trò then chốt trong việc định hình dòng chảy thương mại và đầu tư toàn cầu. Vậy, thao túng tiền tệ là gì? Nó hoạt động như thế nào và những tác động của nó đến nền kinh tế toàn cầu ra sao? Bài viết này, GenZ Đầu Tư sẽ đi sâu vào những khía cạnh phức tạp của vấn đề này, phân tích các cơ chế, tiêu chí đánh giá và những hậu quả tiềm tàng của thao túng tiền tệ đối với cả các quốc gia liên quan và hệ thống kinh tế quốc tế.
Thao túng tiền tệ là gì?
Thao túng tiền tệ, hay còn gọi là phá giá tiền tệ có chủ đích, là hành động của một quốc gia thông qua các biện pháp can thiệp để làm giảm giá trị đồng nội tệ so với các đồng tiền khác, đặc biệt là đồng đô la Mỹ. Mục đích chính của hành động này là tạo ra lợi thế cạnh tranh không công bằng trong thương mại quốc tế. Khi đồng nội tệ yếu đi, hàng hóa xuất khẩu của quốc gia đó trở nên rẻ hơn trên thị trường quốc tế, từ đó thúc đẩy xuất khẩu và giảm nhập khẩu, tạo ra thặng dư thương mại.
Xem thêm: FOMC là gì? FOMC ảnh hưởng đến thị trường ngoại hối như thế nào?
Cơ chế thực hiện chi tiết:
- Can thiệp vào thị trường ngoại hối:
Ngân hàng trung ương của quốc gia đó sẽ trực tiếp tham gia vào thị trường ngoại hối bằng cách mua vào ngoại tệ (ví dụ: đô la Mỹ) và bán ra đồng nội tệ. Hành động này làm tăng nguồn cung đồng nội tệ trên thị trường, từ đó làm giảm giá trị của nó. Ngược lại, khi muốn tăng giá trị đồng nội tệ, ngân hàng trung ương sẽ bán ra ngoại tệ và mua vào đồng nội tệ.
- Áp dụng các chính sách tiền tệ nới lỏng:
Ngân hàng trung ương có thể in thêm tiền để tăng cung tiền trong nền kinh tế. Khi lượng tiền lưu thông tăng lên, giá trị của mỗi đơn vị tiền tệ sẽ giảm xuống. Ngoài ra,giảm lãi suất cũng là một biện pháp làm giảm giá trị đồng tiền. Khi lãi suất thấp, đầu tư nước ngoài vào quốc gia đó giảm, làm giảm nhu cầu đối với đồng nội tệ, từ đó làm giảm giá trị của nó.
- Tích lũy dự trữ ngoại hối:
Việc mua vào ngoại tệ và tích lũy dự trữ ngoại hối giúp quốc gia đó giữ cho đồng nội tệ ở mức thấp. Dự trữ ngoại hối lớn cũng tạo ra một “bức đệm” cho quốc gia đó trong trường hợp có biến động tiền tệ.
Các Tiêu chí Đánh giá Thao túng Tiền tệ (Theo Bộ Tài chính Mỹ)
Thặng dư thương mại song phương lớn với Mỹ
- Nếu một quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ, điều đó có nghĩa là họ xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu, tạo ra dòng tiền ròng chảy vào quốc gia đó.
- Ngưỡng hiện tại được Bộ Tài chính Mỹ đặt ra là thặng dư thương mại song phương ít nhất 15 tỷ USD.
- Trước đây đã có thông tin về ngưỡng 20 tỷ USD. Thông tin hiện tại sẽ tùy vào báo cáo của bộ tài chính Mỹ.
Thặng dư cán cân vãng lai lớn:
- Cán cân vãng lai bao gồm thương mại hàng hóa và dịch vụ, thu nhập từ đầu tư và các khoản chuyển giao đơn phương. Thặng dư cán cân vãng lai cho thấy một quốc gia đang tiết kiệm nhiều hơn đầu tư và xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu.
- Ngưỡng hiện tại là thặng dư cán cân vãng lai tương đương ít nhất 3% GDP.
- Trước đây đã có thông tin về ngưỡng 2% GDP. Thông tin hiện tại sẽ tùy vào báo cáo của bộ tài chính Mỹ.
Can thiệp một chiều và kéo dài vào thị trường ngoại hối:
- Đây là việc một quốc gia liên tục mua ròng ngoại tệ và bán ra đồng tiền của mình trên thị trường ngoại hối.
- Hành động này nhằm mục đích làm giảm giá trị đồng tiền của quốc gia đó.
- Thể hiện qua việc mua ròng ngoại tệ trong ít nhất 6 tháng trên giai đoạn 12 tháng với tổng lượng ngoại tệ mua ròng tương đương ít nhất 2% GDP trong giai đoạn 12 tháng.
Tác động của thao túng tiền tệ đến kinh tế
Tác động đối với quốc gia thao túng
Thao túng tiền tệ có thể mang lại lợi ích ngắn hạn cho quốc gia thực hiện. Việc đồng tiền suy yếu giúp hàng hóa xuất khẩu trở nên cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế, từ đó thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu. Ngoài ra, xuất khẩu tăng trưởng có thể tạo ra nhiều việc làm hơn trong các ngành công nghiệp hướng đến xuất khẩu, góp phần giảm tỷ lệ thất nghiệp. Nhờ tăng trưởng xuất khẩu và tạo việc làm, nền kinh tế của quốc gia thao túng có thể được thúc đẩy, tạo ra tăng trưởng GDP.
Tuy nhiên, thao túng tiền tệ cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Việc in thêm tiền hoặc giảm lãi suất có thể dẫn đến lạm phát, làm tăng giá cả hàng hóa và dịch vụ. Lượng tiền dư thừa trong nền kinh tế có thể dẫn đến bong bóng tài sản, khi giá cả các tài sản như bất động sản hoặc cổ phiếu tăng cao một cách không bền vững. Nếu bị phát hiện thao túng tiền tệ, quốc gia đó có thể mất đi sự tin tưởng của các nhà đầu tư và đối tác thương mại, gây tổn hại đến uy tín và vị thế kinh tế.
Tác động đối với các quốc gia khác
Tác động đối với kinh tế toàn cầu
Thao túng tiền tệ tạo ra lợi thế cạnh tranh không công bằng, làm sai lệch dòng chảy thương mại và đầu tư toàn cầu. Điều này dẫn đến sự mất cân bằng trong thương mại quốc tế, khi một số quốc gia có thặng dư thương mại quá lớn trong khi các quốc gia khác phải chịu thâm hụt.
Chiến tranh tiền tệ và sự mất cân bằng thương mại có thể gây ra bất ổn tài chính và tiền tệ, làm rung chuyển thị trường tài chính toàn cầu và gây khó khăn cho hoạt động kinh doanh quốc tế.
Thao túng tiền tệ vi phạm các nguyên tắc của hệ thống thương mại đa phương, làm suy yếu lòng tin vào hệ thống và gây khó khăn cho việc duy trì một môi trường thương mại công bằng và minh bạch.
Những quốc gia bị thao túng tiền tệ gần đây
Việt Nam
Lý do cáo buộc:
Vào năm 2020, Bộ Tài chính Hoa Kỳ đã đưa ra nhận định rằng Việt Nam thỏa mãn cả ba tiêu chí để bị xem xét là thao túng tiền tệ. Các tiêu chí này bao gồm: thặng dư thương mại song phương lớn với Hoa Kỳ, thặng dư cán cân vãng lai, và việc mua ròng ngoại tệ liên tục. Điều này diễn ra trong bối cảnh thặng dư thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đang có xu hướng tăng mạnh.
Sự gia tăng này đã làm dấy lên những lo ngại từ phía Hoa Kỳ về khả năng Việt Nam đang cố tình giữ giá trị đồng nội tệ ở mức thấp để tạo lợi thế cạnh tranh không công bằng trong thương mại quốc tế.
Phản ứng của Việt Nam:
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã lên tiếng khẳng định rằng các chính sách tiền tệ của Việt Nam nhằm mục đích ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, và không nhằm tạo lợi thế cạnh tranh thương mại không công bằng.
Sau đó, ngân hàng nhà nước Việt Nam đã đạt được thỏa thuận với bộ tài chính Mỹ và đã không còn xác định Việt Nam là nước thao túng tiền tệ, nhưng Việt Nam vẫn nằm trong danh sách theo dõi.
Thụy Sỹ
Lý do cáo buộc
Tương tự như trường hợp của Việt Nam, Thụy Sĩ cũng đối mặt với cáo buộc thao túng tiền tệ từ Bộ Tài chính Hoa Kỳ do đáp ứng các tiêu chí đánh giá, đặc biệt là liên quan đến sự can thiệp vào thị trường ngoại hối. Những hành động của Thụy Sĩ, bao gồm việc duy trì lãi suất ở mức thấp và thực hiện mua ngoại tệ, được cho là nhằm mục đích ngăn chặn sự tăng giá quá mức của đồng franc Thụy Sĩ.
Những biện pháp này, mặc dù có thể nhằm mục tiêu ổn định nền kinh tế, đã bị Bộ Tài chính Hoa Kỳ xem xét dưới góc độ của việc thao túng tiền tệ.
Phản ứng của Thụy Sỹ:
Khi đối mặt với cáo buộc thao túng tiền tệ từ Bộ Tài chính Hoa Kỳ vào năm 2020, Ngân hàng Quốc gia Thụy Sĩ (SNB) đã có phản ứng thể hiện sự kiên định. SNB khẳng định không thao túng tiền tệ, nhấn mạnh các hành động của họ nhằm duy trì ổn định kinh tế Thụy Sĩ, đồng thời tuyên bố sẽ không thay đổi chính sách tiền tệ và sẵn sàng can thiệp mạnh hơn nếu cần thiết, thể hiện quyết tâm bảo vệ nền kinh tế trước biến động tiền tệ.
Kết luận
Tóm lại, thao túng tiền tệ là một vấn đề phức tạp với những tác động sâu rộng đến kinh tế toàn cầu. Mặc dù có thể mang lại lợi ích ngắn hạn cho quốc gia thao túng, nhưng nó cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro và có thể gây ra những hậu quả tiêu cực cho các quốc gia khác và cho hệ thống thương mại đa phương. Việc hiểu rõ về thao túng tiền tệ và các tiêu chí đánh giá là rất quan trọng để đảm bảo một môi trường kinh tế toàn cầu công bằng và minh bạch.
